मराठी महिने आणि भारतीय ऋतू l Marathi months and Indian seasons in Marathi

हेही वाचा: प्राण्यांची मराठी नावे l Animals names English to Marathi

मराठी महिने आणि भारतीय ऋतू

पुढील कोष्टक पाहिल्यानंतर तुम्हाला मराठी महिने भारतीय ऋतू आणि ते कोणत्या इंग्रजी महिन्यांमध्ये येतात त्यांची साधारण माहिती मिळेल. मराठी वर्ष गुढीपाडव्याने म्हणजेच पहिला मराठी महिना चैत्र ने सुरू होते आणि शेवटचा मराठी महिना फाल्गुनने की ज्यामध्ये होळी पौर्णिमा असते संपते.

मराठी महिने आणि दिवस किंवा तिथी (Marathi months and days or Tithi)

मराठी महिन्यांमधले दिवस हे तिथीनुसार ठरतात. आता तिथी म्हणजे नक्की काय? तर चंद्राच्या पृथ्वीभोवतीच्या भ्रमणावरून तिथी ठरवली जाते. चंद्राला पृथ्वीभोवती एक फेरी पूर्ण करण्यासाठी लागणार्‍या काळास आपण एक महिना किंवा चंद्रमास असे म्हणतो. ज्या दिवशी चंद्र पृथ्वीवरून अजिबात दिसत नाही त्या दिवसाला आपण अमावस्या (No moon) म्हणतो आणि त्या दिवशी महिना बदलतो. त्यानंतर पुढील पंधरा दिवस चंद्र कलेकलेने वाढत जाऊन पंधरा दिवसांनी तो पूर्ण दिसतो. या दिवसाला पौर्णिमा (Full moon) म्हणतात. या पंधरा दिवसांच्या काळाला शुद्ध पक्ष किंवा शुक्लपक्ष (shukla paksha) असे म्हणतात. यामध्ये पहिला दिवस म्हणजे प्रतिपदा आणि शेवटचा दिवस म्हणजे पौर्णिमा. पौर्णिमेनंतर चंद्र कलेकलेने कमी होत जातो आणि पंधरा दिवसांनी अमावस्येला तो पूर्ण दिसेनासा होतो या पंधरा दिवसांच्या काळाला कृष्ण पक्ष किंवा वद्य पक्ष (krishna paksha) असे म्हणतात. आमावस्येला महिना संपतो.

हेही वाचा: मिलियन, बिलियन, ट्रिलियन म्हणजे नक्की किती? How much is Million, Billion, Trillion exactly in Marathi.

मराठी महिन्यातील तिथी (Tithi in Marathi months)

मराठी महिन्यातील तिथी पुढीलप्रमाणे

मराठी किंवा भारतीय महीने (Marathi or Indian months)

चैत्र महिना (Chaitra):

मराठी वर्षाची सुरुवात या महिन्याने होते. चैत्र शुद्ध प्रतिपदा म्हणजेच मराठी वर्षाचा पहिला दिवस अर्थातच गुढीपाडवा या सणाने या महिन्याची सुरुवात होते. इंग्रजी कॅलेंडरनुसार मार्च आणि एप्रिल महिन्यांमध्ये हा मराठी महिना येतो.

वैशाख महिना (Vaishakh):

मराठी वर्षाचा दुसरा महिना. अक्षय तृतीया बैसाखी असे काही मुख्य सांगण्यामध्ये येतात. इंग्रजी कॅलेंडरनुसार एप्रिल ते मे महिन्याच्या दरम्यान हा महिना येतो.

ज्येष्ठ महिना (Jyestha):

मराठी वर्षाचा तिसरा महिना. या महिन्यामध्ये ज्येष्ठ पौर्णिमेला वटपौर्णिमा जवळच साजरे केले जाते हे महिलांचे व्रत साजरे केले जाते. इंग्रजी कॅलेंडरनुसार मे ते जून महिन्यांमध्ये हा मराठी महिना येतो.

आषाढ महिना (Aashadh):

मराठी वर्षाचा चौथा महिना. जोरदार पावसाचा पावसाचा महिना म्हणून हा महिना ओळखला जातो. आषाढ पौर्णिमा म्हणजेच गुरुपौर्णिमा आणि आषाढी एकादशी हे मुख्य उत्सव या महिन्यांमध्ये येतात.  इंग्रजी कॅलेंडरनुसार जून ते जुलै महिन्याच्या दरम्याने हा महिना येतो.

श्रावण महिना: (Shravan):

मराठी वर्षाचा पाचवा महिना. ऊन पावसाचा खेळ दाखवणारा महिना म्हणजे श्रावण महिना. तसेच आध्यात्मिक दृष्ट्या अत्यंत पवित्र महिना म्हणजेच श्रावण महिना. नागपंचमी, या महिन्याची पौर्णिमा म्हणजेच नारळी पौर्णिमा किंवा रक्षाबंधन, श्रीकृष्ण जयंती, दहीहंडी  असे अनेक सण या महिन्यांमध्ये साजरे केले जातात. महाराष्ट्रात मंगळागौर हे व्रत प्रामुख्याने या महिन्यात केले जाते. इंग्रजी कॅलेंडरनुसार जुलै ते ऑगस्ट महिन्यांच्या दरम्याने हा महिना येतो.

भाद्रपद महिना (Bhadrapada):

मराठी वर्षाचा सहावा महिना. भाद्रपद म्हटलं की गणपती बाप्पा मोरया हे समीकरण आलंच. महाराष्ट्रात मोठ्या प्रमाणावर साजरा होणारा गणेशोत्सव हे या महिन्याचे प्रमुख वैशिष्ट्य. त्यासोबतच भाद्रपदाचा उत्तरार्ध म्हणजेच कृष्णपक्ष हा पितृपंधरवडा म्हणून याच महिन्यात पाळला जातो. इंग्रजी कॅलेंडरनुसार हा महिना ऑगस्ट ते सप्टेंबर या महिन्यांच्या दरम्याने येतो.

अश्विन महिना (Aashwin):

कार्तिक महिना (Kartik):

मार्गशीर्ष महिना (Margashirsha): 

पौष महिना (Paush): 

माघ महिना (Magh):

फाल्गुन महिना (Falgun):

भारतीय ऋतू (Indian Seasons)

वसंत ऋतू (Vasant Rutu or spring)

मराठी महिने – चैत्र, वैशाख

निसर्गातील नवचैतन्य या ऋतूत बहरून येते. झाडांना नवी पालवी येते आणि जगण्याची नवी उमेद घेऊन सगळा निसर्ग बहरू लागतो. कोकिळीचे सुस्वर कुजन याच ऋतूची खासियत.

ग्रीष्म ऋतू (Grishma Rutu or Summer)

मराठी महिने- ज्येष्ठ, आषाढ

भारतातील काही भागात पाऊस तर काही ठिकाणी उष्मा हे या ऋतूचे वैशिष्ट्य.

वर्षा ऋतू (Varsha Rutu or Monsoon )

मराठी महिने- श्रावण, भाद्रपद

हा पावसाचा मुख्य ऋतू. आपल्या भारतावर्षात मान्सून चे आगमन होते आणि आणि सर्वत्र सुखद गारवा पसरतो. धरती हिरवा साज घेते.  आणि शेतकरी वर्ग शेतीच्या कामात गुंततो.

शरद ऋतू (Sharad Rutu or Autumn)

मराठी महिने-अश्विन, कार्तिक

शरदाचे चांदणं ही या ऋतूची ओळख. पावसानंतरचं नितळ आकाश आणि चांदणे अनुभवायचा हा ऋतू.

हेमंत ऋतू (Hemant Rutu or Winter)

मराठी महिने- मार्गशीर्ष, पौष

आल्हाददायक थंडी घेऊन येणारा हा ऋतू.

शिशिर ऋतू (Shishir Rutu or Winter)

मराठी महिने- माघ, फाल्गुन

काही ठिकाणी थंडी तर काही ठिकाणी वातावरणातील उष्मा वाढवणारा हा ऋतू. झाडांची पानगळ हे या ऋतूचे वैशिष्ट्य.

हेही वाचा: मिलेनिअल म्हणजे काय? जनरेशन झेड म्हणजे काय? What is Millennial? What is Gen Z? in Marathi